Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, 13-29 Mayıs tarihleri arasında danışma hattından gelen şikayetler üzerine hazırladığı raporu yayınladı. 

Bu süreçte, 38'i kapalı, 39'u ise açık olmak üzere 77 farklı hapishaneden başvurunun yapıldığı başvuru alınmıştır.

Raporda, özellikle korona salgını sürecinde yaşanan hak ihlalleri ve hasta tutsakların yaşadığı güncel sorunlar yer aldı.

HAPİSHANELERDE KAPASİTE SORUNU
Hapishanelerdeki kapasite sorununun uzun süredir devam ettiği kaydedilen raporda bu nedenle de tutsakların bir çok sorun yaşadığı hatırlatıldı. Başvuru yapan tutsaklar, koğuşlarının kalabalık olduğunu, yatakların birbirlerine yakın mesafede olduğunu ve bu yakınlıkta uyumak zorunda kaldıklarını, sosyal mesafe koyamadıklarını, ortak alanlar ve yemekhanelerde çok fazla tutsağın bir araya gelmek zorunda kaldığını aktardıkları kaydedildi.

GENEL DURUM VE HİJYEN ÖNLEMLERİ
Raporda, hapishanelerdeki genel durum, hijyen, tutsakların hijyeni, beslenme ve daha bir çok konuda yaşanan ihlallere ilişkin şu bilgiler paylaşıldı:
    • Salgın başlangıcında hapishaneler belli aralıklarla ve düzenli şekilde dezenfekte ediliyorken son dönemde bu sıklığın azaldığı,
    • Bazı hapishanelerde yalnızca hapishanenin dışının ilaçlandığı, mahpusların kullandığı ortak alanlarda ilaçlama yapılmadığı,
    • Koridorlara dezenfekte malzemesi koyan hapishanelerin sayısının oldukça az olduğu,
    • İnfaz koruma memurlarının karantinada sürecinde kalmaları gereken alanları terk ettiği, hapishane içinde hareket ettiği, hapishane personeli ve mahpuslarla iletişim kurdukları, karantina kurallarına uymadıkları,
    • Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının sosyal mesafe kuralına uymadığı,
    • Bazı kapalı hapishanelerde pencere sayısının az olması sebebiyle havalandırmanın yeterince sağlanmadığı,
    • Dezenfektanların kantinde 10- 45 TL arasında değişen ücretlerle satıldığı,
    • Bazı açık hapishanelerde yemekhanelerin yeterince temizlenmediği, hijyenik olmadığı ve çok fazla mahpusun kullanmak zorunda olduğu,
    • Bazı açık hapishanelerde yemekhane sırasına girildiğinde sosyal mesafenin sağlanamadığı olmadığı belirtilmiştir.

TUTSAKLARIN HİJYENİ
    • Bazı hapishane idareleri koğuşlara sabun ve çamaşır suyu dağıtırken bazı hapishanelerde sabunun ücretsiz dağıtılmadığı,
    • Birçok hapishanede İKM'lere dezenfektan dağıtıldığı ve mahpusların talep etmesine rağmen dezenfektana erişemedikleri,
    • Bazı hapishanelerde mahpusların sadece telefon görüşleri sırasında dezenfektana erişebildiği,
    • Bazı hapishanelerde mahpuslara maske sağlanmadığı, bazılarında günde bir adet maske dağıtıldığı veya yalnızca telefon görüşmesi yapan mahpuslara maske verildiği,
    • Bazı hapishanelerde maskelerden ücret istenildiği,
    • Ücretsiz temizlik malzemesinin sağlanmadığı, ücretini ödeyemeyen, maddi durumu iyi olmayan mahpuslara da malzemenin sağlanmadığı,
    • Bazı hapishanelerde ise kolonya ve alkol içeren hiçbir ürünün verilmediği,
    • Birçok hapishanede tuvaletlere dezenfektan konulmadığı,
    • Banyoların kirli olduğu,
    • Lavabo sayısının az olduğu,
    • Suların sık sık kesildiği, sıcak suyun sınırlı ve belirli zamanlarda verildiği,
    • Kişisel hijyenin sağlanması konusunda sorunlar yaşandığı ve erkek mahpusların tıraş olamadıkları belirtilmiştir.

BESLENME
    • Açık hapishanelerin izinler sebebiyle boşaltılması ile açık hapishanelerde hazırlanan yemeklerin dağıtımında sorunlar yaşandığı, kapalı hapishanelere verilen yemeklerin kısıtlı ve kalitesiz olduğu, hijyenik olmadığı,
    • Bazı hapishanelerde konserve yemek ve hazır çorba verildiği,
    • Konserve yemekler sebebiyle sağlık sorunları yaşayan mahpuslar olduğu,
    • Yemeklerin tüm mahpusların ihtiyacını karşılamada yetersiz olduğu,
    • Bazı hapishanelere virüs taşıyacağı endişesiyle taze sebze girişinin yasaklandığı, ek gıdanın sağlanmadığı, ücretini vererek dahi ek gıdaya erişmenin mümkün olmadığı,
    • Tüm bu sorunlar sebebiyle hapishanelerde dağıtılan yemekleri yiyemeyen mahpusların beslenme ihtiyaçlarını kantinden karşılamak zorunda bırakıldıkları,
    • Kantindeki ürünlerin pahalı ve ürün çeşitliliğinin az olduğu,
    • Bazı açık hapishanelerde kantinin belirli zamanlarda açıldığı, bu sınırlı sürede ihtiyaçların karşılanamadığı, kantinlerin önünde uzun sıralar olduğu ve sosyal mesafenin ihlal edildiği,
    • Diyet yemek verilmediği,
    • Vitamin sağlanmadığı,
    • Limon, sarımsak, soğan ve sirke gibi ürünlerin sınırlı sayıda geldiği
    • Ramazanla birlikte oruç tutmayan mahpuslara iftar ve sahur dışında yemek verilmediği, oruç tutan mahpuslara da yeterli besin verilmediği belirtilmiştir.

SAĞLIK HAKKINA ERİŞİM
    • Hasta, yaşlı ve risk grubuna giren mahpuslar için önlemler alınmadığı, maske ve temizlik malzemesinin dağıtılmadığı, mahpusların önlemlerini kendileri aldığı,
    • Bazı hapishanelerde doktorun revire gelmediği veya düzenli gelmediği,
    • Bazı hapishanelerde mahpusların revire çıkarılmadığı, bunun yerine kendilerine hastalıklarının kapıdan sorularak alınan cevaplar doğrultusunda ilaç verildiği, Mahpuslar revire çıksalar da tüm ilaçlara erişemediklerini,
    • Kronik hasta mahpusların hastane sevki olmasa da raporlarının yenileneceği kararına uyulmadığı,
    • Bazı mahpusların yeşil reçeteli ilaçlara erişemediği, bu nedenle mahpusların kendilerine ve çevrelerine zarar verme riski olduğu,
    • Birçok hapishanede hastane sevklerinin ve tedavilerin durdurulduğu,
    • Revir doktorlarının mahpusların sağlık durumları sebebiyle hastaneye sevk edilmesinin gerekli olduğunu ifade ettikleri hallerde dahi hapishane idarelerinin hastane sevklerini gerçekleştirmediği,
    • Kronik hasta mahpusların hastane sevklerinin uzun zamandır yapılmamasının sağlık sorunlarının artmasına neden olduğu ve bunun durumlarını kritik aşamalara getirdiği,
    • Hastaneden dönüşte 14 gün boyunca karantinada kalarak virüs kapma riskinin artacağı endişesiyle genel olarak tüm mahpusların hastaneye sevk konusundaki endişelerinin arttığı, hayatlarını tek başına idame ettiremeyen mahpusların da karantinada ihtiyaçlarını nasıl gidereceklerini bilemedikleri için hastaneye sevk olmak istemedikleri,
    • Hastaneye gitmek zorunda kalan ağır hasta mahpusların hastaneden döndükten sonra karantinada tutulduğu ve ihtiyaçlarını tek başına karşılayamayan mahpusların birçok problem yaşadıkları belirtilmiştir.

HASTA TUTSAKLAR
Raporda, hasta tutsaklara ilişkin ise şunlar kaydedildi:

-Sabri Kaya – Osmaniye T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
55 yaşındaydı. Üç kalp kapakçığında çürüme vardı.  Koronavirüs salgını öncesinde hastaneye kaldırılmıştı ve yoğun bakımda tedavi edilmişti. Tedavinin ardından kaldığı hapishaneye dönmüştü. Hapishanede 1 hafta sonra tekrar durumu kötüleşti ve tekrar hastaneye götürülerek yoğun bakıma alındı. Ailesi, Cumhuriyet Başsavcılığı'na Kaya'nın infazının durdurulması için başvuruda bulunmuş fakat aylardır olumlu cevap alamamıştı. Ailesi Kaya'nın sağlık durumu sebebiyle hapishanede kalmaya devam etmesinden endişeliydi. Kaya'nın ailesi ve avukatları, insan hakları alanında çalışan sivil toplum örgütleri birçok başvuru yapmasına rağmen cezası ertelenmedi ve alması gereken sağlık hizmetini bu sürede alamadı. Tahliye edildiği gün ne yazık ki Kaya hayatını kaybetti.

-Mehmet Salih Filiz – Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
23 yaşında bağırsak kanseri tanısı kondu. Tedavisi devam ederken Antalya L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumundan Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumuna zorunlu sevk edildi. 1 aydır Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda kalıyor. Ödemiş T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumunda kaldığı süre zarfında sağlığı kötüye gitti. Akciğerleri iyi değil ve sürekli kan kusuyor. Özel bir mama ile besleniyor. İlaçları Avrupa'dan geldiği gerekçesiyle kendisine verilmiyor. Maske ve temizlik malzemesi sağlanmamış. Bulunduğu koğuşta sosyal mesafe imkânı yok. Kendisini gören doktor acil hastane sevki istemesine rağmen hastane sevkleri yapılmadı. Hastane sevki yapılabilmesi için Filiz'den koronavirüs olması ve herhangi bir sağlık ihlali durumunda yetkililerin bu durumu kabul etmeyeceğini içeren bir dilekçe imzalaması istendi. Ailesi ve kendisi hastaneye sevk olduktan sonra 14 gün hapishanede karantinada kalması gerekeceği ve tek başına hayatını idame ettiremeyeceği için hastaneye sevk olması konusunda endişeli.

-Deniz Yıldırım – Elazığ 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
4 yıldır tutuklu. Bağırsak ve kolon kanseri. 31 Ocak tarihinde ameliyat oldu. İnce bağırsağının bir kısmı dışarıda. 9 Mart'ta kemoterapiye başladı ve kemoterapisi devam ediyor. Karantinada yalnız tutuluyor fakat ihtiyaçlarını tek başına gideremiyor. Ailesi herhangi bir sağlık problemi ile karşılaştığında yanında müdahale edecek kimse olmaması sebebiyle tek tutulmasının bir sorun olduğu belirtiyor.

-Abdulsamet Durak – Türkoğlu 1 Nolu L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu
Kalp krizi geçirdi. Hastanede anjiyo oldu ve var olan iki stentine ek olarak iki stent daha takıldı. Hastanede kaldığı 3 gün boyunca kelepçeli olarak tedavisi devam etti, psikolojik şiddete maruz kaldı. Hapishanede yeterli bakım sağlanamayacağını düşündüğü için bypass olmadı. Şu an hapishanede karantinada tutuluyor. Koğuşunda kalan bir arkadaşı yanında kalıyor ve bakımını sağlıyor.

DİĞER ŞİKAYETLER
Pandemi ile birlikte alınan önlemlerle bir çok hak da gasp edildi. Raporda, bu hak ihlalleri şöyle sıralandı: 
    • Alınan yeni önlemlerle birlikte ziyaret hakkı yerine geçen telefon görüşünün haftada bir veya iki kere olmak üzere toplamda 20 dakika yapıldığı,
    • Bu önlemlerle birlikte bazı kapalı hapishanelerde mahpusların kullandıkları ortak alanların tamamen kapatıldığı ve mahpusların kullanımına izin verilmediği,
    • Bazı hapishanelerde mahpuslara yönelik kötü muamelenin ve psikolojik baskının arttığı,
    • Bazı hapishanelerde mahpusların mektup göndermesinin ve dilekçe yazmasının engellendiği,
    • Bazı hapishanelerde mahpuslar müddetnamelerine ilişkin talepte bulundukları halde kendilerine verilmediği,
    • Bazı hapishanelerde dışarıdan gelen mektupların hiç verilmediği veya ayda bir dağıtıldığı,
    • Bazı hapishanelerde gazetelerin mahpuslara verilmediği veya sınırlı şekilde verildiği,
    • Bazı açık hapishanelerde telefon sayısının yeterli olmadığı bu nedenle telefon sıralarının uzadığı,
    • Kapalı hapishaneden açık hapishaneye yeni geçen mahpusların biriken işler sebebiyle uzun mesailerle çalıştırıldıkları,
    • Bazı hapishanelerde karantina koğuşlarının kalabalık olduğu ve hastalık bulaşma riski olan mahpusların bir arada tutulduğu,
    • Bazı hapishanelerde karantinada tutulan kişilerin telefon hakları ve açık havaya erişimlerinin sağlanmadığı,
    • Bazı hapishanelerin bulundukları konum sebebiyle sis gibi hava değişimlerinden etkilenmeleri sebebiyle mahpusların havalandırmaya çıkarılmadıkları, havalandırmanın kapatılmasının temiz hava ve sosyal mesafe imkanlarını asgariye indirdiği,
    • Kötü muamele, psikolojik baskı ve aileye uzaklık sebebiyle sevk isteyen mahpusların sevk başvurularının işleme alınmadığı belirtilmiştir.

ÖZEL İHTİYACI OLAN TUTSAKLARNI KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR
    • Ağırlaştırılmış müebbet mahpusların aileleriyle görüş gerçekleştiremediği, diğer mahpuslardan farklı olarak telefon haklarının bu süreçte artırılmadığı,
    • Tek başına tutulan ve ortak alanlardan diğer mahpuslar gibi faydalanamayan, sosyalleşme imkânı olmayan mahpusların aileleriyle görüşmelerinin de asgariye inmesinin tecrit koşullarını arttırdığı,
    • Salgın süresince, bazı hapishanelerde anneleriyle birlikte kalan 0-6 yaş grubu çocuklara ve annelerine yönelik bir önlem alınmadığı,
    • Cinsiyet geçiş sürecinde olan trans mahpusların hastane sevklerinin durması sebebiyle cinsiyet geçiş süreçlerine devam edemedikleri belirtilmiştir.