İran'da işsizlik, yükselen enflasyon ve yolsuzluğa karşı başlayıp rejim karşıtı gösterilere dönüşen protestolar, hükümetin 'yasa dışı' ilan etmesine rağmen  beşinci gününde de yayılarak devam ediyor..

Gösteriler nasıl başladı?

Gösteriler Perşembe günü ülkenin en büyük ikinci şehri Meşhed'de giderek kötüleşen ekonomik durumu protesto amaçlı başladı.

Ülkenin çeşitli şehirlerinden düzenlenen gösterileri tetikleyen sebepler yükselen, enflasyon, işsizlik ve yolsuzluk.

İran uzun süredir ağır yaptırımlar altında ekonomik sıkıntılar çekiyor.

Ülkede işsizlik bu yıl resmi rakamlara göre yüzde 12,4'e çıktı.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise ABD öncülüğündeki Batılı güçlerle yapılan nükleer anlaşma sonucu ekonominin kısa sürede düzeleceğini söylüyordu.

Bir haftada yumurta fiyatının iki kat arttığı ülkedeki ekonomik talepler, hükümet politikalarına yönelik öfkeye dönüştü.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, yükselen enflasyonu, artan fiyatları kontrol edememekle eleştirildi.

'Sert sloganlar' atmakla suçlanan 52 kişi gözaltına alındı.

Kirmanşah, Reşt, İsfahan ve Kum'da yüzlerce kişi sokaklara çıktı.

Sosyal medyada paylaşılan videolarda başkent Tahran'da yoğun güvenlik önlemleri alındığı görüldü.

Bazı bölgelerdeki gösterilerde hükümet yetkililerine siyasi tutukluların serbest bırakılması ve polis şiddetine son verilmesi çağrıları yapıldı.

BBC muhabirleri, İran'da Perşembe gününden bu yana süren protestoların 2009 yılında reform yanlıların düzenlediği eylemlerden sonra, halkın yönetimle ilgili memnuniyetsizliklerini dile getirdiği en büyük gösteriler olduğunu ifade ediyor.

Beşinci gününde de protestolar sürüyor

İran'ı sarsan protesto dalgası yeni yıla girerken de neredeyse ülkenin her bölgesinde sürdü, gösteriler beşinci gününde. Devlet televizyonu, son dakika koduyla geçtiği haberde dün geceki protestolarda 10 kişinin öldüğünü duyurdu. Kanalın haber metninde "Dün geceki gösterilerde maalesef birçok şehirde 10 kişi öldü" denildi. İlk dört günde yaşamını yitirenlerin sayısı 12'ye çıkarken, dünya yüzlerce protestocunun da gözaltına alındığı İran'ı izliyor. 

Devlet televizyonu ayrıca silahlı göstericilerin polis karakolları ve askeri üsleri ele geçirmeye çalıştığını ancak güvenlik güçlerinin protestocuları engellediğini izleyicilerine aktardı.Amerikan Associated Press (AP) haber ajansı, devlet televizyonunun ateşe verilmiş binalar ile yaralıları taşıyan ambulansları ekrana getirdiğini aktarıyor. Can kayıplarının altısı, Hamedan eyaletine bağlı Tuyserkan ilçesinde.

Yılbaşı gecesi Türkiye sınırına yakın konumdaki Urumiye'de akşam sokağa çıkanlar rejim aleyhtarı sloganlar attı.

Sosyal medyaya yansıyan çarpıcı bir görüntüde ise, ruhani lider Ayetullah Hamaney'in posterinin indiriliyor. İsfahan yakınlarında da polisin göstericilere ateş açtığı, çıkan çatışmalarda bazı araçların ateşe verildiği bildiriliyor.Nurabad ve Takestan gibi şehirlerin sokaklarında da alevler yükseldi. Sosyal medyada paylaşılan video kayıtlarından birinde ise, gözaltına alınan bir protestocu polislere "Polis, git ve hırsızları yakala" diye bağırıyor.

Yarın için grev çağrısı yapılıyor

Umman Körfezi'ndeki liman kenti Chabahar'da protestocular yeni yıla girilirken yürüyüş gerçekleştirdi. Yılın ilk günü muhalifler yarın için genel grev çağrısı yapıyor.

Göstericiler neden sokakta?

Kötüleşen ekonomik şartlar ve yolsuzluk karşıtı başlayan gösteriler siyasi taleplere dönüştü.

Sokaklarda yalnızca Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'ye değil, aynı zamanda İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e karşı da sloganlar atıldı.

Ülkenin güçlü din adamlarının yaşadığı Kum'da da gösteriler olduğu ve "Halk yalvarıyor, din adamları Allah gibi davranıyor" sloganları atıldığı bildirildi.

İran'ın dış politikasına da tepki var. Meşhed'de bazı göstericiler hükümetin Orta Doğu ülkelerine müdahalesine "Hayatım Gazze için değil, Lübnan için değil, İran içindir" sözleriyle gösterdi.

Sokaklar, hükümetin iç dış politikaya ağırlık verdiği eleştirisini yapıyor.

videolarda göstericilerin "Suriye'yi bırak bizi düşün" sloganları attığı görüldü.

İran ayrıca Yemen'de Suudi öncülüğündeki koalisyona karşı savaşan Şii Husi milislerine silah temin etmekle de suçlanıyor. Tahran bu iddiaları sıklıkla reddetti.

İran'ın ayrıca Lübnan'daki Şii müttefikleri Hizbullah'a da silah verdiği söyleniyor.

.............................................................................................................................................

SON GÜNLERDE İRAN'DA NELER OLDU?

İran’ın Meşhed kentinde perşembe günü işsizlik, yüksek enflasyon ve yolsuzluğa karşı başlayan eylemler dünyanın gündemine girdi. Ekonomi politikalarını protesto amacıyla düzenlenen eylemler yerini ülkenin dini lideri Ali Hamaney karşıtı gösterilere dönüştü. Sokaklarda gergin saatlerin yaşandığı İran’da protestolar sırasında ülkenin dini lideri Ali Hamaney karşıtı sloganlar atıldı. Protestocular Hamaney’in posterlerini parçaladı. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve hükümetine ölüm çağrısında bulunan eylemciler Hamaney’in resimlerini bulunduğu reklam panolarını da ateşe verdi.  Ülkenin Dorud kentindeki protestolarda 2 kişi yaşamını yitirken, Meşhed kentinde başlayan olaylar Kirmanşah, Reşt, İsfahan ve Kum'un ardından başkent Tahran’a sıçradı. Azadi meydanında toplanan binlerce kişi, hükümet binalarını ateşe verdi. Polis eylemcileri dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı. 

Ülkede işsizlik ve hayat pahalılığını protesto etmek için düzenlenen gösteriler Meşhed kentinde perşembe günü başlamış, 52 kişinin gözaltına alındığı duyurulmuştu. Gösteriler, hükümeti protestoya dönüşmüştü. Önceki gün başkent Tahran ile birlikte diğer kentlerde de eylemler sürmüştü. 29 Aralık''ın ilerleyen saatlerinde, Tahran Üniversitesi yakınlarında muhalif protestoculardan oluşan küçük bir grubun polisle çatıştığı haberleri gündeme yansıdı. Fars haber ajansı, bu gösterilerin “ekonomik durumun protesto edildiği gösterilerin aksine siyasi olduğunu” aktardı.

İran’da göstericiler Arak Valiliğini ele geçirdi

İran'da ekonomik kriz için devam eden protesto gösterileri hükümet karşıtı gösterilere dönüştü. Göstericiler Arak Valiliğini ele geçirdi. Ayrıca göstericiler Hüramabad şehrinde belediye binasını yaktı. 

BBC İzleme Servisi (Monitoring) protestolar kapsamında hükümetin attığı adımları ve bugüne kadar yaşananları derledi.

Gözaltılar İran devlet televizyonu dün geceki gösterilerde 10 kişinin hayatını kaybettiğini duyurdu. Aralarında hükümete yakın Fars haber ajansının da bulunduğu haber kaynakları, ülke genelindeki gözaltı sayısının 200'ü aştığını aktarıyor. Tahran Vali yardımcısı Ali Aşgar Naserbakht, gözaltına alınanların 40'a yakınının eylemcilerin liderleri olduğunu ifade ediyor. Fars haber ajansı, Pazar günü protestolara katılımın azaldığını ifade ederek polisin toplanan gruplara tazyikli suyla müdahale ettiğini aktardı.

'Mollalar terk edin'Kimi protestocunun ülkenin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney karşıtı sloganlar attığı, istifasını istediği, posterlerini yırtttığı, bazılarının da "Mollalar, biraz utanmanız varsa ülkeyi terk edin" şeklinnde sloganlar atttıkları savunuldu. Eylemcilerin sosyal medya üzerinden örgütlendiği haberleri gelirken ülke genelinde kimi sitenin "silahlı isyana teşvik eden yayınlar yaptığı" gerekçesiyle yetkililerce karartıldığı, cep telefon şebekesine, Telegram'a da ulaşım kısıtlamaları getirildiği öne sürüldü Sosyal medya yasakları İran'da sosyal medya kullanıcıları protesto fotoğrafları ve videoları paylaşarak gösterilerin devamı için çağrılar yapmaya devam ediyor. Twitter'da #IranProtests (#İranProtestoEdiyor) etiketiyle binlerce mesaj paylaşılmış durumda. Farsça #ÜlkeGenelindeProtesto etiketi de en çok kullanılan etiketler arasında. Hükümeti destekleyen sosyal medya kullanıcıları da Twitter'da aktif. Çok sayıda kullanıcı, ekonomik sıkıntılar nedeniyle başlayan protestoların 'İran'ın düşmanları' tarafından kullanıldığını savunuyor.

Sokak eylemleri için İran Komünist Partisi ne diyor? 

İran Komünist Partisi'nin internet sitesi cpiran.org'un Farsça sayfasında yayınlanan 28 Aralık tarihli ilk açıklamada, “İslami kapitalist rejimin liderleri, büyük endüstriyel tesislerdeki grev ve protestoların yayılmasının; kitlesel protestoların, öğrenci hareketinin ve Kürdistan’daki potansiyel devrimci hareketin yeniden dışavurumu olabileceğinin farkına vardı” ifadeleri kullanıldı. Açıklamada, "Rejimin baskısına ve İslami kapitalist sistemin karşı karşıya olduğu krizi bastırmak üzere rejim muhafızlarının ortaya çıkmasına karşın, rejimin gündeminde yaşam şartlarının iyileştirilmesine ilişkin bir plan yokken emekçilerin ve kitlelerin protestoları kaçınılmaz bir şekilde büyüyecektir. Eylemcilerin yapması gereken şey, kitlesel gösterileri ve kitlesel grevleri koordine etmek için çaba göstermektir." denildi.      

Partinin 30 Aralık’ta yaptığı bir diğer açıklamada ise, protestolar sonrasında, türban zorunluluğunun kalktığına ilişkin açıklamanın, halkın yaklaşık 40 yıldır inatla süren direnişinin zaferi olduğu vurgulanırken, “Hareketin devamlılığını sağlarken, halkın mücadelesinin birliğini sürdürmek ve gereksiz kayıpları önlemek doğrultusunda taktiksel ve siyasi adımlar atılmalı. Halkın direniş cephesi, mevcut dağınıklığından kurtulmalıdır. Radikal eylemciler ve ilerici toplumsal hareketler ağı birbiriyle bağlantıya geçmeli, birleştirici görev üstlenmelidir. Bu, monarşistlerin ve iktidardan sürülüp henüz yolunu bulamayan reformistlerin tevâtürlerinin ortasında, özgürlükçü ve protestolara katılan halkın devrimci ve devrimcileri destekleyen potansiyelini savunmak komünistlerin görevidir” denildi. (Kaynak: İlerihaber)

"Hükümetin sosyal medyaya geçici erişim engeli getirmesi doğaldır"

Hükümete yakın Tasnim haber ajansı, #ÜlkeGenelindeProtesto etiketiyle paylaşılan Twitter mesajlarının yüzde 27'sinin Suudi Arabistan'dan atıldığını öne sürüyor. Hükümet ise sosyal medyaya erişim engellerini genişletiyor. Twitter ve Facebook'a erişimin sadece yetkili (proxy) sunucularla mümkün olduğu ülkede, protestoların başlamasından bu yana mesajlaşma uygulaması Telegram ve Instagram'a da erişim sınırlandırıldı. İçişleri Bakan yardımcısı Esmail Cabbarzade, "Telegram ve Instagram'a erişim geçici olarak sınırlandırıldı. Kamu düzeni tehlikeye girdiğinde hükümetin sosyal medyaya geçici erişim engeli getirmesi doğaldır" dedi.

Basın protestolara ne kadar yer veriyor?

BBC İzleme Servisi, İran televizyon ve gazetelerinin protestoların ilk gününde gösterileri haber yapmadığını, dördüncü gün eylemlerin haber bültenlerine girmeye başladığını aktarıyor. IRINN ve IRTV1 kanalları dün bültenlerini protestolarla dair haberlerle açarken, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin göstericilere yönelik çağrılarına da geniş yer verdi. Hükümete yakın IRINN televizyon kanalı, Batılı ülkeleri protestolara destek vererek ülkeyi karıştırmaya çalışmakla suçladı. 

IRTV2 televizyon kanalı ise göstericileri 'bir avuç fırsatçı' olarak niteledi. Devlet televizyonu IRIB'in gerçekleştirdiği sokak röportajlarında ise Tahran'da konuşulan yaklaşık 10 kişinin tamamı protestoculara tepki gösteriyordu. IRIB'de yer alan bir diğer haberde ise 'Sosyal medyanın tehlikeleri' üzerinde duruluyor ve özellikle Telegram uygulamasındaki bazı hesapların şiddet çağrıları yaptığı iddia ediliyordu.