“Sağlık Temel Haktır: Mahpusların temizlik maddelerine erişimi sağlanmalıdır”

Çok sayıda oda, dernek ve vakıf, Hapishanelerde hak ihlaline sıklıkla konu olan ve Koronavirüs dolayısıyla yeniden ön plana çıkan sağlık hakkı, özgürlüğü kısıtlayıcı ceza ile sınırlanamayacak ve vazgeçilemeyecek haklardan biri olduğunu ve  Türkiye hapishanelerindeki genel tabloya bakıldığında ise mahpusların bu hakka erişiminde ciddi ve kapsamlı problem yaşadıklarını açıkladı.

Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı tarafından desteklenen “hapishanelerde ücretsiz temizlik kiti” kampanyasının koordinasyonunu üstlenen Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, Çağdaş Hukukçular Derneği, Hak İnisiyatifi, İstanbul Diş Hekimleri Odası, İstanbul Tabip Odası, İnsan Hakları Derneği, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı tarafından hazırlanan ve hapishanelerde temizlik malzemelerine ücretsiz erişim talebini içeren bildiri sivil toplum örgütleri ve meslek odalarının imzasına açıldı.

“Mahpusların Temizlik Maddelerine Erişimleri” başlığını taşıyan bildiride şu görüşlere yer verildi:

Hapishanelerdeki tutulma koşullarına dayalı olarak ortaya çıkan hak ihlalleri pandemi döneminde gittikçe artmaktadır. Ceza sistemi içerisinde yeni bir ceza mekanizmasının işlendiği hapishanelerde mahpusların her insanın sahip olduğu en temel haklardan mahrum bırakılması ya da bu hakların elinden alınması sonucu yaşadığı hak ihlallerinin ortadan kaldırılması için insan haklarının önemi dikkate alınarak düzenlemelere gidilmesi gerekmektedir.

Hapishanelerin fiziki koşullarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri bilinmektedir. Var olan fiziki koşullara mahpusların infaz süresince eriştiği imkanların kısıtlılığı da eklenince mahpuslar kendi olanakları doğrultusunda hijyen şartlarını sağlamak durumunda kalmaktadır. Yaşadığımız pandemi sürecinde Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Covid-19 ile mücadele önlemleri arasında sıraladığı “Tüm tutuklu ve hükümlülere yeteri kadar ücretsiz temizlik ve hijyen malzemesi dağıtılması” maddesi de bu ihtiyacın bir göstergesidir. Olası hastalıkları ya da salgınları önlemek amaçlı ekonomik durumları da göz önünde bulundurularak mahpusların kişisel hijyenlerini düzenli yapmaları için hapishane idaresi tarafından herhangi bir ayrım gözetmeksizin tüm mahpusların kişisel hijyen ve temizlik malzemelerine erişimleri sağlanmalıdır. Bu erişim kapsamının belirlenmesi, idareler tarafından eşitlik ilkesine göre yerine getirilmesi ve mahpuslar tarafından talep edilebilmesi için ise infaz mevzuatına geçirilmesi gerekmektedir.

Mahpusların temizliğini sağlamak için Mahpuslara Muameleye Dair Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kurallarının (Nelson Mandela Kuralları, 2015) 18. Maddesinde “Mahpusların kendilerini temiz tutmaları zorunludur ve bu amaçla kendilerine sağlıkları ve temizlikleri için gerekli su ve tuvalet malzemesi sağlanır ve mahpusların özsaygılarına uygun bir dış görünümü sürdürebilmeleri amacıyla, saç ve sakalların uygun şekilde bakımı için gerekli, araçlar sağlanır ve erkekler düzenli tıraş olabilmelidir.” yer almaktadır. Bu doğrultuda su, tuvalet ve öz bakımlarını sağlamaları için gerekli malzemelerin hapishane idaresi tarafından sağlanması gerekmektedir

Covid-19 ile birlikte öz bakımın yapılması için gerekli temizlik malzemelerine ne kadar ihtiyaç duyulduğu görülmüştür. Buna benzer süreçler dikkate alınarak:

-Günlük hayatta mahpusların hijyenik şartlara ulaşması için koşullar sağlanmalı, gerekli durumlarda hijyen bilinci ve sağlık hakkına ilişkin hapishane idareleri tarafından mahpuslar bilgilendirilmelidir.

-Olağanüstü önlemlerin alınması gereken salgın durumlarında mahpuslara gerekli bilgilendirmeler yapılarak süreçten ve risklerden haberdar olmaları sağlanmalıdır.

-Temizlik kitlerinin mahpuslara ücretsiz sağlanmasının eşit ve sürdürülebilir kılınması için gerekli düzenlemeler ilgili mevzuata işlenmelidir.

-Temizlik kitlerinin ücretsiz ve eşit temininin garanti altına alınması için Ceza İnfaz Kurumlarında Bulundurulacak Eşya ve Maddeler Hakkında Yönetmelik’in “Temizlik” başlığını taşıyan on üçüncü maddesine; “Her mahpusa her ay düzenli olarak bireysel hijyenleri için 160 gr banyo sabunu, 1200 ml sıvı el sabunu, 200 ml şampuan, 20 adet hijyenik ped, 100 ml tıraş sabunu/köpüğü, 2 adet tıraş bıçağı ve 270 gr çamaşır deterjanı, ağız ve diş temizliği için 33 ml diş macunu ve yılda 4 adet diş fırçası, bulunduğu ortamın temizliği için 90 gr çamaşır suyu ve zemin temizliği için 450 gr genel temizlik maddesi, anneleri ile birlikte kalan çocuklar için ayrıca 180 adet çocuk bezi hapishane idaresi tarafından ücretsiz olarak temin edilir.

Bu sınırları aşan ihtiyaçların temini, mahpus tarafından kurum kantininden satın almak kaydıyla bulundurabilir.” düzenlenmesi eklenmelidir. -Sağlanan bu malzemeler aylık periyotlarla mahpuslara ücretsiz dağıtılmalıdır.

Organize eden kurumlar:

Türk Tabipleri Birliği,İstanbul Tabip Odası,Diyarbakır Tabip Odası, Ankara Tabip Odası, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası Genel Merkez, Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası İstanbul Şubeleri, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği, İstanbul Diş Hekimleri Odası,İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi, Hak İnisiyatifi, Çağdaş Hukukçular Derneği, Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği.

İmzacılar:

Uçan Süpürge Derneği,Türkiye Sakatlar Derneği Genel Merkez, Toplumsal Haklar ve Araştırmalar Derneği, Toplumsal Dayanışma için Psikologlar Derneği, Şugarmekanlar, Pembe Hayat LGBTİ+ Dayanışma Derneği, Mersin Lgbt 7 Renk Derneği, LISTAG (LGBTI+ Aileleri ve Yakınları Derneği, Lambdaistanbul Lgbti+ Dayanışma Derneği ,Kocaeli LGBTİ+ İnisiyatifi, KAZETE, Karadeniz Kadın Dayanışma Derneği, KAOS GL, Kadınlarla Dayanışma Vakfı, İstanbul Feminist Enstitü İnsan Hakları Gündemi Derneği, HEVİ LGBTİ+, Görülmüştür, Genç LGBTİ+ Derneği Filmmor, Eşit Haklar İçin İzleme Derneği, Dışarda Deli Dalgalar.